Śmierć bliskiej osoby, zwłaszcza rodzica, to bardzo trudny czas, szczególnie gdy okazuje się, że zmarły zostawił spore długi. Jako spadkobierca masz kilka możliwości, aby nie obciążyć się ich spłatą. Przedstawiam poniżej  konkretne kroki, które pomogą spadkobiercy zarządzić sytuacją zgodnie z prawem i uniknąć nadmiernych obciążeń finansowych.

1. Odpowiedzialność za długi spadkowe: podstawy prawne

Według polskiego Kodeksu cywilnego (art. 922 KC), spadkobierca wstępuje w prawa i obowiązki zmarłego. Oznacza to, że nie tylko majątek, ale i długi zmarłego mogą na niego przejść,  jeśli zdecyduje się przyjąć spadek. Na szczęście istnieje kilka możliwości, aby ograniczyć odpowiedzialność za te zobowiązania, zależnie od formy przyjęcia spadku, jaką wybierze..

2. Trzy opcje dla spadkobiercy: przyjęcie, przyjęcie z ograniczeniem lub odrzucenie spadku

W polskim prawie masz trzy możliwości dotyczące tego, co zrobić ze spadkiem, a każda z nich wiąże się z innymi konsekwencjami:

• Przyjęcie spadku wprost (proste) – jest to najrzadsza opcja w sytuacji, gdy wiesz, że majątek spadkowy przewyższa długi. Oznacza pełną odpowiedzialność za wszystkie długi zmarłego, niezależnie od ich wysokości. Jeśli jako spadkobierca wybierzesz tę opcję, odpowiadasz za długi całym swoim majątkiem.
• Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – to bezpieczniejsza opcja, zwłaszcza gdy istnieje ryzyko, że długi są znaczne. Odpowiedzialność za długi jest tu ograniczona do wartości odziedziczonego majątku. Oznacza to, że jeśli długi przewyższają wartość spadku, nie poniesiesz dodatkowej odpowiedzialności. Od 18 października 2015 r. jest to opcja domyślna, jeśli nie złożysz oświadczenia o odrzuceniu spadku lub przyjęciu go wprost.
• Odrzucenie spadku – opcja całkowitego uniknięcia odpowiedzialności za długi. Jeśli odrzucisz spadek, tracisz prawo do majątku zmarłego, ale też nie musisz spłacać jego zobowiązań.

3. Termin na podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia

Kluczowe znaczenie ma termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, który wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o powołaniu do spadku (art. 1015 § 1 KC). Brak złożenia oświadczenia w tym czasie jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co ogranicza Twoją odpowiedzialność, ale nadal jest warto oświadczenie formalnie złożyć dla pewności.

4. Procedura przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza

Wybierając przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, warto zwrócić się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania zmarłego. Możesz złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza, który wykonuje komornik, a na jego podstawie dokładnie określa się wartość majątku i długów.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 czerwca 2005 r. (IV CK 799/04, OSNC 2006/3/58) potwierdził, że odpowiedzialność w tym trybie ogranicza się do wartości spadku, co daje realną ochronę przed nadmiernym obciążeniem.

5. Odrzucenie spadku – jak zrobić to poprawnie?

Odrzucenie spadku jest możliwe poprzez złożenie stosownego oświadczenia przed sądem lub u notariusza. Odrzucając spadek, wykluczasz się z grona spadkobierców, a prawo do spadku przechodzi na kolejnych w linii dziedziczenia (najczęściej na dzieci, co może wymagać ich odrzucenia spadku w ich imieniu, jeśli są niepełnoletnie). Pamiętaj, że sąd nie wzywa Cię automatycznie do złożenia oświadczenia, więc jest to Twoja inicjatywa.

6. Jak uniknąć problemów – dodatkowe zabezpieczenia

Aby ograniczyć ryzyko związane z dziedziczeniem, możesz dodatkowo:

• Skorzystać z porad prawnika – zwłaszcza przy skomplikowanych spadkach z wieloma wierzycielami, co pomoże uniknąć pomyłek.
• Wystąpić o spis inwentarza – to kluczowy krok w przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza, aby wiedzieć, jaka jest dokładna wartość aktywów i pasywów.

7. Przydatne orzecznictwo i literatura dla Twojego wsparcia

W literaturze prawniczej szczególnie przydatne będą prace takich autorów, jak K. Osajda (komentarz do kodeksu cywilnego), R. Longchamps de Bérier („Prawo spadkowe”) czy S. Rudnicki („Dziedziczenie a odpowiedzialność za długi spadkowe”). Wyjaśniają oni w przystępny sposób zasady dziedziczenia i odpowiedzialności za długi.

Podsumowanie: co zrobić krok po kroku

1. Zbierz informacje o długach zmarłego – spróbuj ustalić, jakie dokładnie są zobowiązania, korzystając z dokumentów i ewentualnie kontaktując się z wierzycielami.
2. Zdecyduj, jak chcesz przyjąć spadek – rozważ, czy lepsze będzie przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza czy odrzucenie spadku.
3. Złóż odpowiednie oświadczenie – udaj się do notariusza lub sądu i złóż oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
4. Jeśli przyjmujesz z dobrodziejstwem inwentarza, złóż wniosek o spis inwentarza.

Korzystając z  przedstawionych wyżej wskazówek możesz uniknąć pełnej

 odpowiedzialności za długi i przejść przez proces dziedziczenia spokojniej, bez ryzyka poważnego obciążenia finansowego.

marian.wachowiak@radca-adwokat.eu, https://wachowiak-marian.pl